نوعی کلید که توانایی قطع جریان برق تحت شرایط اتصالی را دارد. این کلید در ردیف ولتاژی فشار متوسط و فشار قوی، دژنگتور هم نامیده می شود.
۱) در بریکرها کنتاکها در یک محفظه موسوم به محفظه احتراق قرار دارند و غیر قابل رؤیت هستند.
۲) قطع و وصل کنتاکهای سکسیونر در هوای آزاد انجام میگیرد و در حالت باز از هوای آزاد بین کنتاکها بعنوان عایق استفاده میشود در صورتیکه در بریکرها قطع و وصل کنتتاکها در محفظه احتراق صورت گرفته و از عایقهای دیگری جهت عایق بین کنتاکها استفاده میشود
۳) جهت خاموش کردن جرقه از مواد خاموش کننده استفاده میشود. این مواد ممکن است در بعضی از کلیدها با عایق کلید یکسان باشد و با به حرکت در آمدن آن جرقه خاموش و از محفظه احتراق خارج شود.
۴) قدرت قطع بریکرها بسیار بالاتر از سکسونرهای قابل قطع زیر بارند
۵) بریکروسیله ای مطمئن و ایمنی تر است.
سکسیونرهای ارت
سکسیونرهای ارت از نوع سکسیونرهای غیر قابل قطع زیر بار میباشندکه بمنظور زمین کردن تجهیرات یا شبکه از آنها استفاده میشود و نصب این سکسیونرها و کاربرد آنها به لحاظ ایمنی پرسنل بسیار حائز اهمیت است و باید در پستهای برق بر اساس طرح در نقاطی که نصب آنها ضروریست تعبیه و بر اساس دستورالعملهای مربوطه رفتارشود.
بریکرها ( کلیدهای قدرت)
برای انتخاب کلید قدرت باید به نکات زیر توجه کرد:
۱) ولتاژ نامی کلید که برابر ولتاژ شبکه است .
۲) جریان نامی که مساوی یا بزرگترین جریان کار معمولی شبکه است.
۳) قدرت نامی یا قدرت قطع کلید که برحسبMVA بیان میشود.
۴) سرعت عمل ( زمان قطع) کلید که به مدت زمانی گفته می شود که پس از صدور فرمان الکتریکی قطع، قطع کننده بطور کامل باز شود و بر حسب سیکل بیان میشود. بریکرها در ظرفیتهای مختلف از ۷۰۰ کیلو ولت آمپر تا چندین مگا ولت آمپر وجود دارند بریکرهای بالای ۲۵۰مگا ولت آمپر قابلیت قطع دستی Local) ( ندارند. یک بریکر باید بتواند جلوی عبور جریان غیر مجاز ( جریان خطا) را در دو تا پنج سیکل بعد از دریافت فرمان قطع بریکر بگیرد. روشهای زیادی برای خاموش کردن جرقه بکار میرود از جمله استفاده از هوای فشرده، روغن، گازهای عایق می باشد. در CD ارئه شده در دایرکتوری Circuit Braker نحوه خاموش شدن جرقه بصورت گرافیکی نمایش داده شده است.
بریکرهای هوا فشرده
این بریکرها در ولتاژهای ۱۱و۲۰و۳۳ کیلو ولت کاربرد دارند و از ظرفیت قطع بالایی برخوردارند بطوریکه در یک یادو سیکل اول عمل کرده و جریان را قطع می کنند. طریقه کارشان بدین صورت است که هنگام باز شدن کنتاکتها هوای فشرده تا Psi ۸۰۰ بین کنتاکتها دمیده میشود .دمیدن هوای فشرده طول جرقه را زیاد کرده و آنرا خنک می کند . در این مکانیزم باز شدن کنتاکتها از طریق نیروی فنرهای قوی موجود در بریکر انجام میشود. در ایستگاههای بزرگ اتاقکی جهت تامین هوای فشرده در نظر گرفته شده که در آن کپسولهای هوای فشرده آماده و یک دیزل ژنراتور جهت تولید هوای فشرده در نظر گرفته شده است.
بریکرهای خلاء:
میدانیم که جرقه در کلیدها بعلت یونیزه شدن عایق بین کنتاکها ایجاد میشود. حال اگر کنتاکها را در داخل یک محفظه خلاء قرار دهیم بعلت نبودن محیط هادی یونیزایسون اتفاق نیفتاده و جرقه ایجاد نخواهد شد. اساس کار این کلیدها بر این فرضیه استوار است.در این کلید یک استوانه خلا وجود دارد که کنتاکها در داخل آن قرار دارند. هرچند بعلت نبودن محیط هادی جرقه صورت نمیگیرد ولی در لحظه قطع در اثر حرارت زیاد کنتاکتهاو تبخیر سطحی و ذوب کنتاکتها بخار مس در فضای بین کنتاکتها جمع شده و یک محیط هادی را بوجود میآورد که باعث بروز جرقه مختصری میگردد لیکن جرقه با صفر شدن جریان عبوری قطع میشود . با قطع جریان بخارهای مس مجدداً بصورت مس درآمده و تعدادی از آن روی سطح کنتاکتها و بقیه در ته کپسول خلا رسوب میکنند. کلیدهای خلاء دارای عمر زیادی هستند و احتیاج به سرویس زیادی ندارند. کپسول خلا این کلیدها قابل تعمیر نیستند و کنتاکتهای آنها بعد از مدتی خورده میشوند لذا پس از یک مدت کارکرد معین باید کپسول با کنتاکتها تعویض شوند. این بریکرها در ولتاژهای ۱۱ و ۲۰ و ۳۳ کیلو ولت می توانند استفاده شوند. بریکرهای روغنی: در این بریکرها از روغن بعنوان محیط واسط خاموش کننده جرقه استفاده می کنند .روغن استحکام دی الکتریکی خیلی بالاتری نسبت به هوا دارد وقتی کنتاکتها درون روغن باز میشوند جرقه موجب میگردد که گاز تجزیه شده و با یان عمل انرژی جرقه جذب شود یکی از محصولات این تجزیه هیدروژن است که ظرفیت گرمایی بیشتری نسبت به هوا دارد و برای استفاده بعنوان محیط واسط خنک کننده نسبت به هوا برتری دارد اگر اکسسیزن وجود نداشته باشد هیدروژن منفجر نمیشود . از این بریکرها در ولتاژهای ۱۱و۲۰و۳۳ کیلو ولت می توان استفاده کرد. مکانیسم راه اندازی کنتاکها توسط فنرهای خیلی قوی صورت میگیرد . فشار به هوای متراکمی که این فنرها را برای عمل کردن فشرده می کند حدود Psi ۵۰۰ می باشد.
بریکرهای هگزا فلوئورید گوگرد (SF۶)
در این بریکرها گازSF۶ یک محیط واسط خاموش کننده متداول برای کاربردهای فشار قوی و فوق فشار قوی ( بالای ۴۰۰ کیلو ولت ) می باشد .در این کلیدها عایق جدا کننده هادیها از بدنه چینی میباشد. استقامت الکتریکیSF۶ سه برابر استقامت الکتریکی هوا است طراحیSF۶ بریکرهای اغلب بصورت مخازنی است که روی مقرهها قرار می گیرند .طریقه خاموش کردن جرقه بدین صورت است که هنگام جدا شدن کنتاکها و با حرکت کنتاکت متحرک که بصورت سیلندر ساخته شده است ابتدا گازSF۶ در داخل سیلندر و در فضایی که توسط یک پیستون ثابت محبوس است متراکم شده و سپس با جدا شدن کنتاکت جرقه و بمجرد بروز جرقه گاز SF۶ به طرف جرقه دمیده شده و آنرا خاموش میکند.این بریکرها دارای ظرفیت قطع بالایی هستند.این کلیدها بخاطر گرانی گازSF۶ در خطوط فشارمتوسط کمتراستفاده میشوند. البنه باید توجه داشت که بریکرهای SF۶در جاهایی که دمای هوای آنها در زمستان به ۳۵ درجه سانتیگراد می رسد نباید استفاده کرد چون این گاز SF۶ در این دما به مایع تبدیل شده و بریکر قابلیت خود را از دست میدهد.بدلیل اینکه این گاز بصورت پرفشار در مخزن کلید نگه داری میشود در نتیجه نشت گاز SF۶ زیادی دارد و همیشه باید گاز آنها مورد بررسی قرار گیرد . گاز Sf۶ دارای خواصی بشرح زیر میباشد:
۱) عنصریست پایدار وبا میل ترکیبی بسیار کم
۲) دارای ضریب عایقی الکتریکی بسیار بالا.
۳) داری قابلیت جذب حرارت بسیار زیاد.
۴) گازی غیر سمی غیراشتعال بی رنگ و بی بو و سنگین تر از هوا است .
مکانیزم عمل کلیدهای فشار قوی
منظور از مکانیزم عمل (Operating Mechanizm ( یک کلید قسمتی است که فرمان قطع و وصل را به کلید صادر میکند. مسلم است که برای قطع و وصل کنتاکتهایک نیرو لازم است. این نیرو امروزه به سه صورت زیر تامین میشود: ۱. مکانیزم عمل فنری در این مکانیزم انرژی مورد نیاز بوسیله فنر تامین میشود. ۲. مکانیسم عمل پنوماتیک( Penumatic ) در مکانیسم عمل پنوماتیک انرژی مورد نیاز قطع و وصل کنتاکتها توسط هوای فشرده شده ایجاد میشود در این مکانیزم احتیاج به مخزن هوای فشرده میباشد .معمولا در کلیدهای هوای فشرده از این مکانیزم استفاده میشود . ۳. مکانیزم عمل هیدرولیک در این مکانیزم که در آن از انرژی حرکت سیالات مانند روغن هیدرولیک تحت فشار استفاده میشود.