این نوع پمپ ها در طرح ها و اندازه های مختلف ساخته شده و در بسیاری موارد از آن استفاده می شود و بر حسب احتیاج می توان این پمپ ها را به طریقی ساخت كه فشار زیاد بوجود آورند و یا اینكه فقط عمل انتقال مایعات را بدون ایجاد فشار انجام دهند.

طرز عمل پیستونی
این پمپ تشكیل شده است از سیلندر، پیستون، شیر ورودی و شیر خروجی. سطح پیستون بوسیله دسته ای بر روی چرخ دواری قرار گرفته و در جهت بالا و پایین حركت می نماینـد. هنگام حركت پیستون به طرف بالا دریچه A در اثر مكش و برگشت جریان از مجرای خروجی بسته شده و در اثر مكش دریچه B باز و مایع به درون محفظه پمپ مكیده می شود. هنگامی كه پیستون به طرف پایین حركت می نماید دریچه B بسته شده و دریچه A باز می گردد و سیال محبوس در محفظه و تحت فشار پیستون به مجرای خروجـی انتقال می یابد. تكرار این عمـل سبب انتقال سیال از یك محل به محل دیگـر می گردد.
سیلندر باید به نحوی آب بندی شده باشد كه مایع نتواند به خارج نشت نماید. هر حركت رفت پیستون را یك ضربه و مسافتی را كه پیستون طی می كند طول ضربه نامند. چون در پمپ های رفت و برگشتی جابجا شدن مایع به طور متناوب انجام می گیرد لذا حركت مایع در لوله خروجی به صورت حركت ضرباتی خواهد بود. چون حركت ضرباتی به لوله خروجی و حتی دستگاه های دیگری كه در سر راه هستند، ضرباتی وارد می نماید، باید تدبیری بكار برد كه شدت ضربه ناشی از متناوب بودن جریان را كم كند. یكی از راه های كم كردن شدت ضربه، بكار بردن مخزن پر از هوا در سرا راه خروجی پمپ های رفت و برگشتی است. مطابق شكل در حركت رفت پیستون و یا خروج مایع از پمپ، مقداری از مایع كه تحت فشار است هوای مخزن را فشرده و به مخزن وارد می شود. در حركت برگشت پیستون فشار مایع پایین می آید و هوای فشرده داخل مخزن، مقدار مایعی را كه در حركت رفت وارد مخزن شده بود به خارج می فرستد. در نتیجه مایع وارد لوله خروجی می شود و بدین وسیله از شدت ضربه ناشی از حركت ضرباتی كاسته می شود. مسئله مهم در بكار بردن مخزن هوا این است كه امكان دارد هوای موجود در مخزن به مرور جذب آب شده از میزان آن كاسته شود. اگر این عمل همچنان ادامه یابد بدون اینكه هوای از دست رفته تأكین شود مخزن پر از آب شده و كار خود را انجام نخواهد داد. برای تأمین هوا بهتر است كه در قسمت بالای مخزن یك شیر یك طرفه كار گذاشت. یكی دیگر از راه های كم كردن شدت ضربه بكار بردن پمپ های دو ضربه ای است كه در شكا نشان داده شده است. پمپ های دو ضربه ای را به دلیل كم كردن شدت ضربه و ظـرفیت بیشتر و تقریبـاً یكنواخت كردن جریان در خروجی بیشتر از پمپ هـای یك ضربه ای بكار می برند. پمپ آب خانگی

برای انتقال مایعات و مواد سیال از عمق های زیاد معمولاً شیر یك طرفه ای در مدخل مجرای ورودی پمپ قرار می دهند كه این شیر مایع را در مجرای ورودی محبوس نموده، و با ریختن مقدار كمی آب در محفظه پمپ، در شروع عمل پمپ سهولت داده می شود. چون امكان دارد كه در مایعات مواد زائی وجود داشته باشد. برای ممانعت از ورود این مواد در مدخل مجرای ورودی پمپ محفظه ای مشبك كه معمولاً از توری ساخته شده، قرار می دهند و چون لازم است هر چند مدت یك بار این صافی ها را بازرسی نمود و در صورت كثیف بودن تمیز نمایند این توری به طریقی نصب می گردد كه بتوان به سهولت به آن دسترسی حاصل نمود. در پمپ های بزرگ معمولاً این صافی ها را كه قابل تعویض می باشند درون گودالی كه Suction Well نامیده می شود قرار می دهند.